SpecPrawny.pl | Forum Prawne

Prosżę przeanalizuj orzeczenia SN i postaraj się wtedy nawiązać do tematu.

Które konkretnie orzeczenia proponujesz?

A.. widze że coś wkleiłeś.

Wskaż jeszcze gdzie w tych orzeczeniach jest mowa o egzekucji?

Ja nie kwestionuje tego że art. 5 k.c. istnieje w polskim prawie i znajduje zastosowanie na gruncie prawa materialnego. Po prostu mam wątpliwości czy dotyczy on egzekucji.

Artykuł 5 Kc. dotyczy nadużycia prawa podmiotowego. Ma on następujące brzmienie: ”Nie można czynić ze swego prawa pożytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Taki działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
Powyższy przepis został przeniesiony do art. 8 K.p i w odpowiedzi tej postaram się omówic tą materię na tle prawa pracy. Oba arykuły tj. 5 k.c. i 8 k.p. mają jednakowe brzmienie. Literatura prawnicza (Kodeks pracy. Komentarz pod red. prof. Barbary Wagner, Gdańsk 2004, s. 25 ) podaje, że „Nadużycie prawa podmiotowego polega na przekroczeniu przez osobę uprawnioną pewnych granic, które należą do kategorii etycznej lub społeczno-ekonomicznej przy równoczesnym założeniu, że działa ona w zgodzie z przysługującym jej prawem. Użytek jaki czyni osoba uprawniona ze swego prawa, może stać w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa”.
„Zasady współżycia społecznego” i „społeczno- gospodarcze przeznaczenie kraju” są to tzw. klauzule generalne, czyli zwroty niedookreślone. Nie stanowią one żadnych uprawnień, ale są kryterium służącym do wyznaczania granic „wykonywania prawa” (Ludwik Florek, Tadeusz Zieliński Prawo pracy, wyd. 5, C.H. BECH, 2003, s. 23). Pracodawca nie może np. „nadużywać” swego prawa np. w sytuacji doboru osób do zwolnienia grupowego. Powinien wziąć pod uwagę warunki socjalno bytowe pracowników wytypowanych do tego zwolnienia; czy ten pracownik sam utrzymuje rodzinę?, czy współmałżonek pracownika jest zatrudniony czy może długotrwale jest bezrobotny, bez świadczeń?, czy w rodzinie są małe dzieci? Musi wiec w danej sytuacji rozważyć wszystkie „za” i „przeciw”. Obecnie generalnie nie ma ochrony przed zwolnieniem jedynych żywicieli rodzin ale taka ochrona może w pewnych okolicznościach funkcjonować jako zasada współżycia społecznego.
Pracownik też nie może nadużywać swoich praw, czyniąc z nich użytek wbrew zasadom współżycia społecznego. Przykładem może być np. prawo do urlopu wypoczynkowego. I tak np. pracownik zgłosił, że chce urlop w następnym tygodniu. Bezpośredni przełożony wniosek przyjął i zatwierdził. W tym czasie inny pracownik potrzebuje dnia wolnego z ważnych powodów osobistych. Kierownik już nie może przyjąć jego wniosku ponieważ limity zwolnień od pracy w tym dniu (urlop, chorobowe) ma już wyczerpane. Proponuje zamienić się „pójściem na urlop” z tym pracownikiem, który ma wniosek już zatwierdzony. Pozostaje tylko przeprowadzenie właściwej rozmowy obu pracowników.
Literatura prawnicza (Ludwik Florek, Tadeusz Zieliński, Prawo pracy, wyd. 5, C.H. BECK, 2003, s. 23) podaje: „Omawiany zwrot spotyka się w literaturze prawniczej z krytyką, kojarzy się bowiem z pojęciem „moralności socjalistycznej”. Pojawiają się propozycje zastąpienia go zwrotem „dobrych obyczajów czy „słuszności”. Zasad współżycia społecznego nie można wyszczególnić np. „w formie wyczerpującego katalogu. Ocena zgodności zachowania pracodawcy lub pracownika z tymi normami zależy od konkretnych okoliczności każdego indywidualnego przypadku(zob. teza uchw. SN z 17. I. 1974 r., III PZP 34/73. OSNCP 1975, z. 1, poz. 23, uznana przez póżniejsze orzecznictwo)”.
Linia orzecznicza Sądu Najwyższego wielokrotnie nawiązywała do zasad współżycia społecznego. W orzeczeniu z dnia 27 listopada 1975 r. (I PRN 37/75, OSNCP 1976, z.6, poz. 118) SN wyraził pogląd, że sprzecznym z zasadami współżycia społecznego jest żądanie pracownika o przywrócenie do pracy, jeżeli pracodawca miał podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika a zastosował łagodniejszy dla pracownika sposób rozwiązania stosunku pracy i wypowiedział mu umowę pismem dotkniętym usterką formalną.
Na podstawie art. 53 par. 5 K.p. pracodawca powinien w miarę możliwości zatrudnić pracownika, który w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn. Pracownikowi należy się roszczenie odszkodowawcze za okres pozostawania bez pracy (art. 471 K.c w zw. Z art. 300 K.p.) „Odszkodowanie to może ulec zmniejszeniu na podst. art. 8 K.p.w szczególności gdy pracownik bezczynnie oczekuje rozstrzygnięcia sporu zamiast czynić starania o znalezienie zatrudnienia (por. uchw. SN z 10 września 1976 r. , I PZP 48/76, OSNCP 1977, z. 4, poz. 65)” - podaje Ewa Chmielek – Łubińska w Rozdziale I (Przepisy wstępne) Komentarza do Kodeksu pracy pod red. prof. Barbary Wagner, Gdańsk 2004, s. 27.

W tym miejscu warto zacytować Wyrok SN z dnia 27 lutego 2002 r (III CKN 1210/00) opublikowany w OSP 2003/9/116, LEX nr 55138:
„Celem waloryzacji nie jest przywrócenie wartości ekonomicznej pierwotnego świadczenia zakładu ubezpieczeń, tylko zmiana wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Interes uprawnionego w rozumieniu przepisu art. 358 1 § 3 k.c. nie jest tożsamy z jego potrzebami materialnymi (kosztem utrzymania), gdyż na zakładzie ubezpieczeń nigdy nie spoczywał obowiązek ich pokrycia. Obejmuje on jedynie prawo wierzyciela do zaspokojenia świadczeniem w wysokości odpowiadającej treści zobowiązania bez naruszenia interesu dłużnika. Skutki zmiany siły nabywczej pieniądza nie mogą dotyczyć tylko jednej strony zobowiązania.
Z najnowszego orzecznictwa warto zacytować wyrok SN z 15 marca 2006 r.(II PK127/05) :”Aby wykluczyć przywrócenie do pracy, sąd musi zbadać społeczny odbiór zachowania będącego przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego. Tylko jednoznacznie negatywna ocena zachowania - zarówno przez pracodawcę, jak i współpracowników, ale też osoby trzecie - wprost upoważnia do uznania, że przywrócenie do pracy jest niecelowe i pracownikowi zwolnionemu z naruszeniem przepisów należy się jedynie odszkodowanie”. Uzasadnienie tego wyroku znajduje się w Monitorze Prawa Pracy i Ubezpieczeń nr 10/2006, s. 104-105.
W wyroku z dnia 19 grudnia 1996r. (I PKN 46/96,OSNAPiUS 1997, nr 15, poz. 273; PiZS 1997, nr 11, s. 41) Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie zmniejszenia zatrudnienia w ramach zwolnień grupowych, wybór zwolnionego pracownika może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy jego sytuacja osobista jest znacznie gorsza niż pozostałych pracowników (art. 8 k.p.).
Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa sprowadza się do tego, że „podmiot uprawniony” np. pracodawca, jakaś instytucja (zakład ubezpieczeń) nie może robić „(...) użytku ze swego prawa sprzecznie z celem jakiemu to prawo ma służyć” ( Ludwik Florek, Tadeusz Zieliński, Prawo pracy, wyd. 5 , C.H. BECK, 2003, s. 23). Jak piszą autorzy Sąd Najwyższy wziął pod uwagę niniejszą klauzulę „(...) w orzeczeniu z 27 lutego 1997 r., I KN 17/87, wyrażając pogląd, że wybrane przez pracownika roszczenie o przywrócenie do pracy zamiast odszkodowania z powodu bezzasadnego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę może być uznane za sprzeczne ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem tego prawa (OSN 1998, z. 1, poz. 15)”.
Innym przykładem jest Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.01. 1985 r. (III PZP 53/84, PiZS 1985, nr 8-9, s. 86). Ustalono w niej, że „(...) nie może być uznane za niezgodne z zasadami społeczno-gospodarczymi wypowiedzenie umowy o pracę spowodowane likwidacją stanowiska pracy, jeżeli nawet w dacie złożenia przez pracodawcę oświadczenia woli w przedmiocie wypowiedzenia umowy o pracę stanowisko to nie było formalnie zlikwidowane, ale w dacie wydania przez sąd wyroku nastąpiła likwidacja tego stanowiska pracy. W takiej sytuacji żądanie pracownika przywrócenia do pracy na podstawie art. 45 k.p. pozostawałoby w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa”.
Kolejne orzecznictwo uzupełniające to wyrok SN z 3 czerwca 1998 r. (I PKN 49/98, OSNAPiUS 1999, nr 11, poz. 362). W tym wyroku SN orzekł , że „(...) pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, zatem nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa , dochodzenie przez pracowników roszczeń o należne im wynagrodzenie za prace w sytuacji, gdy nie ponoszą winy za nieosiągnięcie przez pracodawcę spodziewanych korzyści z działalności gospodarczej”.
Na zakończenie powrócę jeszcze do najnowszej linii orzeczniczej w tym temacie. W wyroku z dnia 22 stycznia 2004 r.(I PK 209/03) SN wypowiedział się następująco:
„1. Uwzględnienie roszczenia o przywrócenie do pracy, które przysługuje pracownikowi na podstawie art. 59 KP, może pozostawać w sprzeczności z art. 8 KP; w jego miejsce pracownikowi może zostać przyznane odszkodowanie w wysokości wynikającej z art. 58 KP.
2. Nie zachodzi niewłaściwe zastosowanie art. 8 KP, jeżeli sąd powoła się zarówno na naruszenie zasad współżycia społecznego, jak i na czynienie użytku z prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, a uzasadniona jest tylko jedna z ocen dotyczących tych dwu naruszeń” .

Z całym szacunkiem, ale prawo pracy to też w zasadzie prawo materialne. Nadal nie widze żadnego powiązania art. 5 k.c. z prawem procesowym a w szczególności z egzekucją.

Czy ja a prawde nie jasno się wyrażam?
Chodzi o ogólną prawną zasadę, która jest niejako podstawą lub mówiąc obrazowo szkieletem konstrukcji np. skargi na czynności komornika.

Poza tym tym razem chyba Kolega nie przeczytał dokładnie przesłanych tekstów i bez względu na to czego dotyczą mogą być pomocne, zapewniam.

Żeby trochę ułatwić Ci spojrzenie na sprawę z mojego punktu widzenia podam taki przykład:

W sprawie o zapłatę, będącą realizacją jakiegoś roszczenia wynikającego z prawa materialnego, sprawa przeszła przez trzy instancje (z SN włącznie).

We wszystkich stadiach procesu pozwany w ramach obrony podnosił zarzut sprzeczności żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego, wskazując na instytucję z art. 5 k.c.

Wszystkie trzy Sądu nie podzieliły argumentacji pozwanego i wyrok zasądzający roszczenie stał się ostateczny.

Czy pozwany może kwestionowac ten wyrok w postępowaniu egzekucyjnym powołując się konsekwentnie na art. 5 k.c., a jeśli tak to na jakiej podstawie prawnej (w ramach jakiej procedury)?

V CA 2/02 - wyrok z dnia 15 lutego 2002 r.
Żądanie uiszczenia opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, należnej za okres po przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, może być w okolicznościach konkretnej sprawy uznane za nadużycie prawa (art. 5 k.c.).

Chodzi o ogólną prawną zasadę, która jest niejako podstawą lub mówiąc obrazowo szkieletem konstrukcji np. skargi na czynności komornika.

Czyli konsekwentnie powinieneś być zdania że podstawą skargi na czynności komornika może być też zarzut jakiegokolwiek innego naruszenia prawa materialnego przez Sąd zasądzający roszczenie... (nie tylko naruszenia art. 5 k.c. ale też dowolnego innego przepisu k.c.)

Myślę że w ten sposób domagasz się de facto aby komornik przed przystąpieniem do egzekucji analizował zasadność tytułu wykonawczego, na podstawie którego działa z punktu widzenia prawa materialnego a tego komornikowi nie wolno (art. 804 k.p.c.)

Skoro mu tego nie wolno, to - moim zdaniem - zarzut nie uwzględnienia przez komornika art. 5 k.c. nie może to być skuteczną podstawą skargi na działanie komornika.

V CA 2/02 - wyrok z dnia 15 lutego 2002 r.
Żądanie uiszczenia opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, należnej za okres po przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, może być w okolicznościach konkretnej sprawy uznane za nadużycie prawa (art. 5 k.c.).

Powtórzę raz jeszcze - nie kwestionuje tego że art. 5 k.c. znajduje zastosowanie na gruncie cywilnego prawa materialnego - po to go właśnie wymyślono by był w tej sferze stosowany.

Nadal z ciekawością oczekuję na pogląd doktryny czy orzeczenie które powiada że art. 5 k.c. znajduje zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym. Egzekucja to nie jest moja ulubiona dziedzina więc może takie poglądy istnieją. NA razie jednak jak rzekłem - jestem sceptykiem w tej kwestii.

Tylko częściowo sie z Tobą zgadzam. Pomimo zadasń, praw i obowiązków Komornika jego działanie jak w przypadku szpitali a o tym mówimy, nie może być działaniem naruszającym zasady współżycia społecznego a już z pewnością nie może prowadzić do zagrożenia życia i zdrowia ludzkiego.
Tak więc pomimo tego,iż Komornik jest jedynie organem wykonawczym i nie jego zadaniem jest analiza zasadności postępowania to powołanie się na art. 5 Kc w skardze, którą rozpatrzyc może Sąd jest w pełni uzasadnione.
Komornik działa prowadząc postęowanie egzekucyjne i jest uprawniony na każdym jego etapie do podjęcia decyzji o zmniejszeniu jego dolegliwości a więc może on zapewnić spłatę należnych wierzycielowi walorów bez konieczności narażania np. życia i zdrowia pacjentów szpitali na niebezpieczeństwo.