SpecPrawny.pl | Forum Prawne

Zdziwił mnie taki autentyczny przypadek:
Mój kolega prowadzi DG,jak wielu przedsiebiorców tak i on ma zaległości wobec ZUS,które w miarę mozliwości spłaca.Ale nie w tym rzecz: Złożył do Biura Paszportowego wniosek o wydanie nowego paszportu/ minął okres ważności poprzedniego/ z uwagi na planowany ewentualny miesięczny wyjazd zagraniczny. W dniu dzisiejszym miał wyznaczony termin odbioru paszportu i w tymże biurze okazało się,że....nie mogą mu wydać paszportu gdyż mają pismo z ZUS-u o jego zaległościach w płaceniu składek / pokazali mu treść tego pisma w którym były wykazane kwoty zaległości/ i dopóki nie ureguluje przynajmniej 10% wspomnianych zaległości wydanie paszportu będzie niemożliwe/ !!!/.
Już w tym kraju nic mnie nie dziwi ale mimo to zapytam,czy spotkaliście się kiedyś z czymś podobnym i na jakiej podstawie prawnej ZUS informuje taką instytucję jak biuro paszportowe o zaległościach paszportowego wnioskodawcy o jego zaległościach płatniczych.

Orzecznictwo NSA nie wymaga istnienia w tym zakresie szczegółowej podstawy prawnej dla ZUS; jest ona wywodzona z zadań ZUS.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 15 stycznia 2003 r.
V SA 1316/2002

Wprawdzie w ust. 1 art. 6 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz. U. 1991 r. Nr 2 poz. 5) Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest wymieniony jako organ uprawniony do złożenia wniosku o odmowę wydania paszportu, lecz przepis ten dotyczy obligatoryjnej odmowy wydania paszportu przy zaistnieniu przesłanek tam wymienionych. Ust. 2 art. 6 dotyczy fakultatywnej odmowy wydania paszportu i tu zarówno przesłanki uzasadniające odmowę, jak i krąg wnioskodawców musi być przez ustawę rozszerzony. W tym postępowaniu przepis dopuszcza dokonanie oceny wskazanych tam przesłanek w toku postępowania administracyjnego. Ocena więc czy występują wszystkie ustawowe przesłanki unieważnienia paszportu należy do organu paszportowego.

Przewodniczący: sędzia NSA B. Wasilewska.

Sędziowie NSA: P. Piszczek, H. Rybińska (sprawozdawca).

Protokolant: B. Smulska.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2003 r. sprawy ze skargi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w G. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 maja 2002 r. Nr DIR.P.6830-24/5243/02 w przedmiocie unieważnienia paszportu

uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wojewody P. z dnia 28 marca 2002 r. nr SOC.VI.5132/3573/02.


Uzasadnienie
Decyzją z dnia 14 maja 2002 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji umorzył postępowanie odwoławcze wszczęte odwołaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od decyzji Wojewody P. z dnia 28 marca 2002 r. w przedmiocie odmowy unieważnienia paszportu wydanego Piotrowi K.

Jako podstawę prawną tego rozstrzygnięcia powołano treść art. 138 § 1 pkt 3 kpa i art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach.

W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że decyzją z dnia 28 marca 2002 r. Wojewoda P. odmówił unieważnienia paszportu wydanego Piotrowi K. Postępowanie administracyjne zostało wszczęte z urzędu po otrzymaniu pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 18 grudnia 2001 r. zatytułowanego jako wniosek, w którym zawarta była informacja, że osoba w nim wymieniona nie wykonała ustawowego obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne własne oraz zatrudnionych pracowników.

Wojewoda P. uznał, że w tym stanie faktycznym unieważnienie paszportu może być traktowane jako dodatkowy nie przewidziany prawem środek egzekucyjny i odmówił unieważnienia paszportu.

Od tej decyzji odwołanie złożył Oddział w G. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i wydanie decyzji w sprawie unieważnienia paszportu p. K.

Zdaniem organu odwoławczego, postępowanie odwoławcze należało umorzyć, ponieważ zgodnie z treścią art. 28 i 29 kpa - Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest stroną postępowania administracyjnego w sprawie paszportowej dłużnika Skarbu Państwa.

Dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ani uprawnienia, ani obowiązki w myśl art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o paszportach nie wynikają. Wg organu odwoławczego, ZUS ma wyłącznie interes faktyczny polegający na podjęciu działań zmierzających do zrealizowania należności na rzecz Skarbu Państwa, nie staje się stroną nawet wówczas, gdy ma utrudnione wykonywanie własnych zadań.

Powyższą decyzję zaskarżył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., wnosząc o jej uchylenie.

W skardze strona skarżąca podnosi, że wystąpiła z wnioskiem o unieważnienie paszportu dłużnika Piotra K. W pierwszej instancji wniosku tego nie uwzględniono z przyczyn merytorycznych, w drugiej instancji umorzono postępowanie odwoławcze, ponieważ ZUS nie jest stroną postępowania. Zdaniem strony skarżącej, zgodnie z treścią art. 29 kpa ZUS jest stroną postępowania, bowiem jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, która ma prawo i obowiązek podejmowania wszelkich działań mających na celu zapewnienie wykonania obowiązku na rzecz Skarbu Państwa.

Realną przeszkodą w realizacji tego obowiązku jest wyjazd dłużnika za granicę w celu uniknięcia odpowiedzialności. Zdaniem skarżącego, ustawodawca nakładając na ZUS obowiązki wyposażył go w uprawnienia w celu realizacji tych obowiązków. Takim uprawnieniem jest prawo występowania z wnioskiem o unieważnienie paszportu dłużnika.

W odpowiedzi na skargę, organ odwoławczy wnosił o jej oddalenie. Podniósł argumenty zbieżne z treścią zaskarżonej decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, że:

Zaskarżona decyzja ma szereg uchybień procesowych. Organ odwoławczy nie zwrócił uwagi na fakt, że zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ustawy o paszportach wydania paszportu odmawia się na wniosek, a więc również do wszczęcia postępowania o unieważnienie paszportu konieczny jest wniosek pochodzący od uprawnionego podmiotu.

Wprawdzie zgodnie z treścią art. 61 § 2 kpa, organ administracji publicznej może wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie ze względu na szczególnie ważny interes strony, lecz z uzasadnienia nie wynika aby organ dopatrzył się tych okoliczności, a należy wątpić, czy ze względu na rozstrzygnięcie to była przyczyna wszczęcia postępowania.

Nie było więc podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu, jak to nazwał organ I-szej instancji. Gdyby nawet przyjąć, że Wojewoda P. był uprawniony do wszczęcia postępowania z urzędu, to wydał orzeczenie merytoryczne zamiast uznać, że postępowanie jest bezprzedmiotowe w myśl art. 105 § 1 kpa.

Odmawiając więc unieważnienia paszportu, Wojewoda P. w wyniku postępowania wszczętego jak nazwał z urzędu uznał, że jego inicjatywa wszczęcia postępowania była błędna.

Organ odwoławczy umorzył postępowanie odwoławcze, pozostawiając w obrocie prawnym wadliwą decyzję organu I-szej instancji. Należało bowiem rozważyć, czy Wojewoda P. był uprawniony do wszczęcia postępowania o unieważnienie paszportu z urzędu i wydania decyzji merytorycznej tej treści, czy też należało uznać, że ZUS złożył wniosek, którym wszczął postępowanie o unieważnienie paszportu i wówczas zasadniczą czynnością było rozważenie, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu. Zależnie od tej okoliczności należało wydać stosowną decyzję. Organ I-szej instancji nie ustosunkował się do okoliczności, którą podniósł organ II instancji co do legitymacji czynnej ZUS.

Przechodząc do problemów, które wywołały rozstrzygnięcie tej treści organu II-giej instancji, to stwierdzić należy, że błędny jest pogląd dotyczący braku przymiotu strony po stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Niewykonywanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą ustawowego obowiązku płacenia składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, potwierdzone tytułami wykonawczymi uzasadnia odmowę wydania jej paszportu (wyrok z dnia 6 lutego 1998 r. V SA 875/97 Prawo Gospodarcze 1998/12 str. 15), a więc również unieważnienia paszportu. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o paszportach można wydać decyzję o unieważnieniu paszportu, jeżeli osoba ubiegająca się o paszport nie wykonała obowiązku ustawowego, a zachodzi uzasadniona obawa, że wyjazd za granicę osoby zobowiązanej uniemożliwi wykonanie tego obowiązku i niewykonanie obowiązku znajduje potwierdzenie w orzeczeniu sądu lub decyzji uprawnionego organu. W świetle więc tego przepisu należy rozważać legitymację czynną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Uprawnienie organu do złożenia wniosku wynika z zadań Zakładu oraz przesłanek, przy zaistnieniu których właściwy organ może unieważnić paszport na podstawie art. 10 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o paszportach.

Wprawdzie w ust. 1 art. 6 cyt. ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest wymieniony jako organ uprawniony do złożenia wniosku, lecz przepis ten dotyczy obligatoryjnej odmowy wydania paszportu przy zaistnieniu przesłanek tam wymienionych. Ust. 2 art. 6 dotyczy fakultatywnej odmowy wydania paszportu i tu zarówno przesłanki uzasadniające odmowę, jak i krąg wnioskodawców musi być przez ustawę rozszerzony. W tym postępowaniu przepis dopuszcza dokonanie oceny wskazanych tam przesłanek w toku postępowania administracyjnego. Ocena więc czy występują wszystkie ustawowe przesłanki unieważnienia paszportu należy do organu paszportowego.

Pogląd, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku o unieważnienie paszportu wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 30 marca 1995 r. V SA 2607/94 i skład orzekający w niniejszej sprawie pogląd ten podzielił.

Z tych przyczyn organ I instancji winien rozpatrzyć wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i ocenić istnienie przesłanek przytoczonych w uzasadnieniu wniosku.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA orzekł jak w sentencji.

Dzięki Marcinie za odpowiedż.