przez Marcin » Wt, 20 wrz 2005, 14:57
Zatem wracam do sprawy.
Piątowski omawia sposób zabezpieczenia interesów członków rodziny spadkodawcy, przypominając, że istnieją generalnie dwa systemy: rezerwy (np. w prawie francuskim) i zachowku (w naszym prawie). I dalej stwierdza:
Oba te systemy są wymierzone przede wszystkim przeciwko rozporządzeniom testamentowym, które pozbawiają oznaczone osoby z grona najbliższej rodziny spadkodawcy zagwarantowanych im przez prawo korzyści ze spadku. Jednakże prawo spadkowe, dążąc do zapobieżenia obchodzeniu tych ograniczeń swobody testowania w drodze dokonanych przez spadkodawcę darowizn, nakazuje zwykle uwzględniać te darowizny przy ustalniu zakresu majątku, którego część obowiązkowa ma przypaść spadkobiercom koniecznym, albo przy obliczaniu wysokości zachowku. Dlatego prawa spadkobierców koniecznych albo roszczenia osób uprawnionych do zachowku mogą się zaktualizować także wtedy, gdy spadkodawca nie rozrządził wprawdzie swym majątkiem przez testament, ale poczynił przed otwarciem spadku darowizny z uszczerbkiem dla uprawnionych z tytułu rezerwy lub zachowku. Odpowiednie uprawnienia są wówczas skuteczne przeciwko osobom obdarowanym (str. 266-267).
Oraz:
Instytucja zachowku w pewnym stopni chroni uprawnionego nie tylko przed skutkami niekorzystnych dla niego rozporządzeń testementowych spadkodawcy, ale także przed pozbawieniem go korzyści ze spadku w drodze dokonanych przez spadkodawcę darowizn. Dlatego też określone darowizny dolicza się do wartośći spadku w celu ustalenia substratu zachowku. Dalszą konsekwencją jest to, że uprawnionemu do zachowku może przysługiwać roszczenie przeciwko osobie, która otrzymała darowiznę doliczoną do spadku, o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Roszczenie to ma charakter pomocniczy (subsydiarny), jest bowiem aktualne tylko wtedy, gdy uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku (art. 1000 § 1 kc).
Przykład. Po spadkodawcy, który nie pozostawił testamentu, dziedziczą w częściach równych jego małżonek M, oraz dzieci A i B, pełnoletnie i zdolne do pracy. Czysta wartość spadku wynosi 45000 zł, do czego dolicza się darowiznę o wartości 75000 zł, dokonaną na rzecz brata spadkodawcy. Zachowek M, A i B wynosi zatem po 20000 zł dla każdego, ze spadku jednak przypada im tylko po 15000 zł. Każdy z nich może żądać od brata spadkodawcy wypłacenia kwoty 5000 zł potrzebnej do uzupełnienia zachowku. (str. 277-278).
Za: J.St. Piątowski, Prawo spadkowe. Zarys wykładu, wyd. IV zmienione, Warszawa 1987.
