SpecPrawny.pl | Forum Prawne

zwracam się z zapytaniem czy macie możesz jakąś koncepcje w kwestii odpoiwedzialności Skarbu państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta na terenie rezerwatu, które nie są zwierzętami łownymi?

Co to za szkody i kto jest poszkodowany ?

Co to za szkody i kto jest poszkodowany ?

Pewnie żubry kukurydze zżarły :)

sprawa jest dosyć skomplikowana.Ale ad rem:
- poszkodowanym jest dzierżawca stawów hodowlanych zarybianych głownie karpiem.
- szkody zostały wyrządzone przez patki, tzn. kormorany,czaple siwe i perkozy oraz wydry.
- ponieważ jest to rezerwat przyrody a w/w gatunki ptaków poza czaplą siwą (a tak nie dotyczy to stawów) nie są zwierzetami łownymi tylko dzikimi znajdującymi się pod ochroną tak dzierżawca jak i wydzierżawiający nie mógł dokonywa odstarzłu redukcyjnego.
- szkody są b.wysokie i liczone w tysiacach ton ryb (pow.stawów wynosi blisko 900 ha)
Mam problem, z zakwalifikowaniem tego zdarzenia jako szkody a mówiac jaśniej ze znalezieniem podmiotu odpowiedzilnego za - i tu dwie koncepce:
- partycypowanie w utrzymaniu rezerwatu i podejmowaniu działań w przedmiocie wzrostu populacji w/w patków (przez wieloletnia hodowle prowadzona przez dzierżawce populacja znacznie wzrosła)
- zapobieganie powstawaniu szkodom w rolnictwie
A może ktoś z Was ma inną koncepcję?

Wystąpienia Rzecznika praw ob. z lutego 2002:
(...) Następna kwestia to odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta prawnie chronione. Zgodnie z art. 52 ustawy z dnia 16 października 1991 r.(ze zm.) o ochronie przyrody38 Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez żubry, niedźwiedzie i bobry39, jednakże odpowiedzialność nie obejmuje utraconych korzyści. Dodatkowo na mocy upoważnienia ustawowego Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, inne gatunki zwierząt chronionych wyrządzających szkody, za które również odpowiada Skarb Państwa. Jednakże Rada wydała jedynie rozporządzenie dotyczące odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wilki, gdy tymczasem szkody wyrządzają także inne zwierzęta prawnie chronione takie jak wydry czy żurawie.40 Sytuacja taka powoduje pozbawienie części obywateli prawa do uzyskania jakiegokolwiek odszkodowania z tytułu poniesionych szkód.41 Wprawdzie zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 roku 42 brak w ustawie z dnia 16 października 1991 roku o ochronie przyrody przepisu dotyczącego odpowiedzialności Skarbu Państwa przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych. Możliwe jest bowiem oparcie żądania na art. 417 Kodeksu Cywilnego zgodnie z którym Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jednakże w praktyce domaganie się odszkodowania na tej podstawie należy uznać za problematyczne.
Minister Œrodowiska proszony o przedstawienie stanowiska w tych sprawach, wskazał na trudności w zachowaniu proporcji między ochroną prawa własności, a ochroną dobra ogólnonarodowego jakim jest zwierzyna w stanie wolnym argumentując swoje stanowisko tym, że łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego służy racjonalnej gospodarce zasobami. Zobowiązał się jednak do wykorzystania przesłanych uwag w trwającym procesie legislacyjnym mającym na celu dostosowanie ustawy prawo łowieckie do Konstytucji i wymagań Unii Europejskiej.
Także w sygnalizowanej sprawie braku możliwości uzyskania przez rolników odszkodowanie za szkody wyrządzane w uprawach przez niektóre zwierzęta objęte całkowitą ochroną gatunkową Minister Œrodowiska nie podzielił stanowiska Rzecznika, iż brak norm określających zasady odpowiedzialności Skarbu Państwa we wszystkich przypadkach wyrządzania szkód przez chronione przez Państwo zwierzęta, żyjące w stanie wolnym, pozbawia poszkodowanych należytej ochrony prawnej, naruszając tym samym standardy przyjęte dla państwa prawnego. Minister uznał bowiem, że podstawą wykonania delegacji zawartej w art. 52 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody43 jest jedynie taka sytuacja, gdy brak innych rozwiązań jak to się dzieje w przypadku tych gatunków za szkody których ustanowiono taką odpowiedzialność, a ponadto musi być spełniony warunek powszechności występowania szkód. Argumentacja taka musi budzić wątpliwości, wskazuje bowiem na utrwalanie się tendencji przerzucania obciążeń publicznych na obywateli.
Reasumując należy uznać, iż w obecnym stanie prawnym wiele osób poszkodowanych przez zwierzęta łowne oraz prawnie chronione jest pozbawionych możliwości uzyskania godnych albo jakichkolwiek odszkodowań.44 Za zbyt szeroki należy uznać zakres wyłączeń podmiotowych i przedmiotowych. W świetle Konstytucji odszkodowanie powinno być zasadą, a nie wyjątkiem. Być może należałoby wprowadzić do Prawa łowieckiego i ustawy o ochronie przyrody instytucję odszkodowania opartego za zasadzie słuszności lub oprzeć ją na zasadach współżycia społecznego

dzieki za odpowiedź.problem w tym ze brak normy prawnej wlasciwie wylacza droge odszkodowawcza-bo nie sposob dowiesc czynu niedozwolonego.i co ja mam biedny zrobic....

Przytaczam cyt. w wystąpieniu RPO orzeczenie SN z 7.09.2000 r.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna
z dnia 7 września 2000 r.
I CKN 1212/99

Brak w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 1991 r. Nr 114 poz. 492 ze zm.) przepisu dotyczącego odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową, nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych.

Przewodniczący: Sędzia SN Kazimierz Zawada.

Sędziowie SN: Gerard Bieniek (sprawozdawca), Mirosława Wysocka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 7 września 2000 r. na rozprawie sprawy z powództwa Małgorzaty i Zdzisława małżonków B. przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa o odszkodowanie, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 marca 1999 r.,

oddalił kasację.


Uzasadnienie
Powodowie Małgorzata i Zdzisław małżonkowie B. domagali się zasądzenia od Skarbu Państwa Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa kwoty 193.547, 25 zł tytułem odszkodowania za szkody wyrządzone w gospodarstwie rybackim przez wydry.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki w Warszawie wyrokiem z dnia 21 lipca 1998 r. oddalił powództwo i ustalił, co następuje.

Powodowie są właścicielami gospodarstwa rolnego obejmującego również 30 ha stawów hodowlanych. W 1996 r. zauważyli, że hodowli rybnej grozi niebezpieczeństwo ze strony wydr, które pojawiły się w stawach powodów. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, wydry objęte zostały ochroną jako gatunek chroniony. Jesienne odłowy wykazały u powodów 90 % strat w hodowli ryb. Powodowie zwrócili się do Wojewody G. o przyznanie stosownego odszkodowania, który skierował powodów do stationis fisci pozwanego Skarbu Państwa i na drogę postępowania sądowego.

W kwietniu 1997 r., na zlecenie powodów, sporządzona została wycena strat w wychowie karpi konsumpcyjnych i narybku karpia spowodowanych przez wydry w sezonie hodowlanym 1996 r. Wyliczona szkoda wyniosła 193.547,25 zł.

Na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 1991 r. Nr 114 poz. 492 ze zm.) Skarb Państwa odpowiada jedynie za szkody wyrządzone przez żubry, niedźwiedzie i bobry, a odpowiedzialność ta nie obejmuje utraconych korzyści. Przepis art. 52 ust. 3 ustawy zawiera delegację dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia innych gatunków zwierząt chronionych wyrządzających szkody, za które Skarb Państwa odpowiada. Na podstawie tego upoważnienia ustawowego Rada Ministrów rozszerzyła odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wilki.

W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie powodów nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie można konstruować odpowiedzialności Skarbu Państwa za powstałą szkodę na tej podstawie, że Rada Ministrów nie wydała rozporządzenia odnośnie do odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wydry jako zwierzęta chronione, skoro ustawa zawiera jedynie delegację fakultatywną. Ponadto, nie można bezpośrednio zastosować przepisów Konstytucji, albowiem zdarzenie wywołujące szkodę zaistniało przed jej wejściem w życie, a w sprawie nie mają zastosowania art. 417, 418 oraz 431 kc.

Stanowisko to zaaprobował Sąd Apelacyjny w Warszawie, który wyrokiem z dnia 5 marca 1999 r. oddalił apelację powodów.

Wyrok ten powodowie zaskarżyli kasacją, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 417 kc w związku z art. 35 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. 1991 r. Nr 101 poz. 444 ze zm.), przez ich niewłaściwą wykładnię. Wskazując na powyższe, wnieśli o zmianę wyroku i uwzględnienie żądania lub uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedmiotem żądania powodów jest wynagrodzenie szkody wyrządzonej przez zwierzęta objęte tzw. ochroną gatunkową. Jest to jedna z form ochrony przyrody, przewidziana w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 tej ustawy, ochrona gatunkowa ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt, a w szczególności gatunków rzadkich lub zagrożonych wyginięciem, jak też zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochronę gatunkową roślin i zwierząt wprowadza - na mocy delegacji ustawowej z art. 27 ust. 3 cyt. ustawy - w drodze rozporządzenia Minister Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, w którym ma określić listę gatunków objętych ochroną, sposoby wykonywania ochrony oraz stosowne ograniczenia, zakazy i nakazy przewidziane w art. 37 ust. 1 ustawy. Z powołaniem się na to upoważnienie ustawowe Minister Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wydał rozporządzenie z dnia 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 1995 r. Nr 13 poz. 61), w którym uznał za podlegające ochronie m.in. wydry (pkt 116). Jednocześnie w § 2 sprecyzowano zakazy podejmowania określonych czynności w stosunku do zwierząt uznanych za gatunki chronione. Zakazy te dotyczą m.in. płoszenia i przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca, przy czym właściwy Minister może zezwolić wyjątkowo nie tylko na pozyskiwanie zwierząt chronionych, ale na dokonywanie innych czynności zakazanych lub nakazanych (art. 27 ust. 4). Według art. 41 ustawy, gospodarka zasobami dziko występujących roślin i zwierząt powinna zapewniać ich trwałość i optymalną liczebność, przy zachowaniu możliwie w największym stopniu różnorodności genetycznej, przy czym realizacja tych zadań następuje w szczególności przez ochronę, utrzymanie i racjonalne zagospodarowanie naturalnych zbiorowisk roślinnych oraz naturalnych stanowisk roślin i zwierząt; rozmnożenie i rozprzestrzenienie ginących gatunków roślin i zwierząt, ochronę i odtwarzanie stanowisk zwierząt rzadkich oraz ochronę tras migracyjnych zwierząt.

W ustawie uregulowano skutki prawne poddania pod ochronę (art. 50-53), przewidujące m.in. publiczne obwieszczenie w gminie o poddaniu pod ochronę, wpis do księgi wieczystej, przymusową rozbiórkę obiektów. W ramach tych przepisów postanowiono też (art. 52 ust. 1), że Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez żubry, niedźwiedzie i bobry (także objęte ochroną gatunkową), przy czym zakres odszkodowania nie obejmuje utraconych korzyści, zaś Rada Ministrów została upoważniona do określenia zasad i trybu ustalania poniesionych szkód w mieniu. W art. 52 ust. 3 upoważniono Radę Ministrów do tego, aby w drodze rozporządzenia mogła określić inne gatunki zwierząt chronionych wyrządzających szkody, za które odpowiada Skarb Państwa. Z tej możliwości Rada Ministrów skorzystała, wydając rozporządzenie z dnia 10 września 1997 r. w sprawie gatunków zwierząt chronionych wyrządzających szkody, za które odpowiada Skarb Państwa (Dz. U. 1997 r. Nr 109 poz. 706), w którym uznano, że Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez wilki. W końcu, w art. 52 ust. 4 ustawy przyjęto, że szkody spowodowane przez gatunki zaliczane do zwierząt łownych, występujące w parkach narodowych, szacuje się i dokonuje wypłat według przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Tekst jednolity: Dz. U. 1973 r. Nr 33 poz. 197 ze zm.).

Nie może być kwestionowane, że ochrona przyrody jako dobra ogólnonarodowego, oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnowienie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt. Jedną z form tej ochrony jest objęcie gatunkową ochroną roślin i zwierząt rzadkich lub zagrożonych wyginięciem. Ochrona ta oznacza - co zrozumiałe - wprowadzenie określonych nakazów, zakazów lub czynności, których respektowanie ma na celu ratowanie tych gatunków roślin i zwierząt. Ustawodawca zdawał sobie jednak sprawę z tego, że realna jest możliwość kolizji między wymogami związanymi z ochroną przyrody, a dobrem w postaci ochrony życia, zdrowia i mienia obywateli, gdyż - co naturalne - gatunki zwierząt chronionych mogą wyrządzać i wyrządzają szkody. O istnieniu tej świadomości świadczy z jednej strony treść przepisu art. 52 ust. 1 ustawy, w którym wyraźnie stwierdzono, że Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez niedźwiedzie, żubry i bobry (jako gatunki chronione), z drugiej strony zaś - upoważnienie Rady Ministrów do rozszerzenia tej listy zwierząt, za które Skarb Państwa odpowiada w razie wyrządzenia przez nie szkody. Ani przepisami ustawy, ani przepisami rozporządzenia wykonawczego, nie objęto listą zwierząt chronionych - wydr. Niniejsza sprawa potwierdza zaś to, że i te zwierzęta - jako objęte gatunkową ochroną - wyrządzają szkody. Nasuwa to oczywiście pytanie, czy brak przepisu - rangi ustawowej lub wykonawczego - o odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez określone zwierzę objęte ochroną gatunkową oznacza, że odpowiedzialność ta jest wyłączona. Pozytywna odpowiedź budziłaby stanowczy sprzeciw.

Jest rzeczą przyjętą, że ustawodawca może kształtować odmiennie - niż to wynika z ogólnych zasad - odpowiedzialność Skarbu Państwa za określone szkody i z tej możliwości skorzystał np. w art. 50 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. 1995 r. Nr 147 poz. 713 ze zm.). Takim szczególnym unormowaniem jest także art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, w którym ustanowiono obiektywną odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niedźwiedzie, bobry i żubry, a także wilki (w drodze rozporządzenia). Tak unormowana obiektywna odpowiedzialność Skarbu Państwa - jako ukształtowana bardzo korzystnie dla poszkodowanych, nie wyłącza - ze względu na treść art. 421 kc - odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych. Po pierwsze dlatego, że odpowiedzialność Skarbu Państwa unormowana w art. 52 ustawy o ochronie przyrody, nie jest ukształtowana jako odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego, a jedynie w tym zakresie ma zastosowanie art. 421 kc; po drugie dlatego, że odpowiedzialność tę ukształtowano korzystniej dla poszkodowanego jako odpowiedzialność obiektywną, zarazem jednak obejmując nią tylko szkody wyrządzone w mieniu przez niektóre zwierzęta chronione. Za uzasadnioną zatem - w tym kontekście - należy uznać tezę, że brak w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody przepisu - poza art. 52 ust. 1 i przepisami rozporządzeń wykonawczych wydanych na podstawie art. 52 ust. 3 - o odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową, nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych, czyli przepisów kodeksu cywilnego regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą.

Przechodząc zatem na grunt tych przepisów należy - w okolicznościach sprawy - wyłączyć możliwość zastosowania art. 431 i art. 418 kc, co nie wymaga szerszego uzasadnienia. W rachubę może natomiast wchodzić art. 417 kc, który należy oczywiście powiązać z przepisami ustawy o ochronie przyrody. W przepisach tej ustawy określa się nie tylko organy ochrony przyrody, tj. Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, wojewodę i dyrektora parku narodowego, lecz jednocześnie określa się ich zadania i wskazuje, przy pomocy kogo organy te zadania wykonują (główny konserwator przyrody, wojewódzki konserwator przyrody, służby parków narodowych, w skład których wchodzą m.in. nadleśniczy, leśniczy, podleśniczy i strażnik - art. 19). Wśród tych zadań można wskazać te obowiązki, które organy te mogą podjąć wówczas, gdy zwierzęta objęte ochroną gatunkową wyrządzają nadmierne szkody. Przykładowo, art. 27 ust. 4 ustawy zezwala właściwemu ministrowi znieść określone nakazy, zakazy bądź ograniczenia związane z ochroną zwierząt, w wyjątkowych przypadkach. Za taki wyjątkowy przypadek należy uznać sytuację wyrządzenia szkody w znacznych rozmiarach. Zadaniem powodów było zatem podjęcie inicjatywy i domaganie się dokonania takich działań, a ich zaniechanie miałoby stanowić podstawę przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 417 kc. Rzecz jednak w tym, że to powodowie powinni wykazać te fakty. Tymczasem w tym zakresie nie przedstawiono ani nie zgłoszono żadnych wniosków dowodowych, a co ważniejsze, w kasacji nie zarzucono naruszenia przepisów postępowania, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jeśli bowiem podstawę kasacyjną ograniczono do naruszenia prawa materialnego, to oznacza, że nie kwestionuje się ustalonego stanu faktycznego. W tym zaś zakresie ustalono jedynie, że wydry w 1996 r. wyrządziły w hodowli rybnej powodów szkody oszacowane na 193.547,25 zł. Przyjęcie zaś odpowiedzialności Skarbu Państwa w sprawie z art. 417 kc na tej podstawie, że Rada Ministrów nie wydała stosownego rozporządzenia w sytuacji, gdy upoważnienie ustawowe ma charakter fakultatywny, nie jest możliwe.
Z tych względów, kasacja nie zawierająca usprawiedliwionych podstaw, podlega oddaleniu (art. 393[12] kpc).


Orzeczenie to dotyczy stanu faktycznego zbliżonego do rozpatrywanego w tym wątku. Powstaje pytanie, czy dzierżawca stawu występował np. do ministra o zezwolenie na dokonanie odstrzału zwierząt wywołujących szkody (co w obecnym stanie prawnym byłoby możliwe na podstawie art. 27c st. 7 ustawy o ochronie przyrody). Jeśli nie da się pójść tą drogą (prowadzącą do odpowiedzialności SP na zasadzie art. 417 kc), pozostaje próba odwołania się do argumentacji konstytucyjnej. Można byłoby próbować wywieść, że niewprowadzenie przepisów statuujących odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa (czy też innego podmiotu) za szkody wywoływane przez część zwierząt chronionych jest działaniem niezgodnym z konsytucyjną zasadą ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 1 i 2: co do własności - także art. 21 i 22 Konstytucji), co uzasadniałoby odpowiedzialność odszkodowawczą SP na podstawie art. 77 ust. 1 Konstytucji. Jest to na pewno trudna droga i niegwarantująca sukcesu, ale może warto spróbować...